Spis treści
- Skąd się wzięły chorwackie nazwy miesięcy, jak je odmieniać i czy są podobne do nazw polskich i serbskich?
- Styczeń
- Luty
- Marzec
- Kwiecień
- Maj
- Czerwiec
- Lipiec
- Sierpień
- Wrzesień
- Październik
- Listopad
- Grudzień
W odpowiedzi na bardzo częste pytania o to, jak bardzo język chorwacki jest zbliżony do języka serbskiego, a także czy chorwacki jest w jakimś stopniu podobny do polskiego, postanowiłam zrobić dla Was krótkie zestawienie dotyczące tematu zawsze aktualnego, tj. nazw miesięcy po chorwacku.
Skąd się wzięły chorwackie nazwy miesięcy, jak je odmieniać i czy są podobne do nazw polskich i serbskich?
Niemalże żadna rozmowa nie obejdzie się bez podania jakiejś daty czy dookreślenia, kiedy coś się wydarzyło lub się wydarzy. Liczę więc, że przyda Ci się wyjaśnienie pochodzenia słów określających miesiące po chorwacku oraz regionalizmy, z którymi niechybnie zetkniesz się na miejscu. Dodatkowo poglądowo zestawiłam nazwy chorwackie (o pochodzeniu słowiańskim) i serbskie (o pochodzeniu łacińskim).
nazwy miesięcy po chorwacku i serbsku – tabela
Styczeń
W języku chorwackim funkcjonuje nazwa siječanj, którą wywodzi się przeważnie od wyrazu sjeći (kroić, rąbać) w odniesieniu do rąbania drwa na opał. Według innej teorii chodzi o przenikliwe zimno i „tnący mróz” (mraz siječe), analogicznie do polskiego wyrazu „siec”.
Istnieją jednak określenia regionalne (svečan, svičen, sičan, sičanj) niemające związku z tą etymologią. Inne synonimy stycznia w dialektach to: malobožicnjak, pavlovščak , prezimec.
Uwaga! W odmianie wyrazu siječanj znika „-a-“, stąd też np. w dopełniaczu (Genitiv) będzie to siječnja, prvi siječnja (pierwszy stycznia). W miejscowniku (Lokativ) powiemy: u siječnju (w styczniu).
Luty
Chorwacki wyraz veljača być może ma związek ze zjawiskami przyrody w miesiącu lutym, gdy dni stają się dłuższe (veći oznacza „większy”; niegdyś funkcjonował wyraz velji). W niektórych regionach velja znaczy „zmienia” (w standardowym chorwackim będzie to mijenja od czasownika mijenjati), co może wskazywać na zmieniającą się przyrodę i zjawiska przepowiadające nadchodzącą wiosnę.
W dialektach spotkasz także takie określenia lutego: svečen (od wyrazu svijeća – „świeca” – 2 lutego, święto Matki Bożej Gromnicznej), svičan, veljak.
Uwaga!!! Rzeczownik veljača jako jedyny spośród chorwackich nazw miesięcy jest rodzaju żeńskiego i odmienia się według tej deklinacji, np. G. veljače, L. u veljači (w lutym). Ten wyraz potrafi sprawić Polakom trudność 🙂
Marzec
Marzec w Chorwacji cechuje ogromna zmienność pogodowa – tak jak w Polsce kwiecień. Stąd też nazwę miesiąca marca (ožujak) tłumaczy się przeważnie jako pochodną wyrazu laž („kłamstwo”), o(la)žujak („ten, który ciągle kłamie”). Warto przypomnieć w tym miejscu, że w staropolszczyźnie kwiecień określano mianem „łżykwiat”, czyli taki, który mami rośliny ciepłem, a potem giną w wiosennych przymrozkach.
Inne nazwy marca w chorwackich dialektach: gregurjevščak, sušec, protuletnjak, marač, marčo.
Uwaga! Znów w odmianie zanika samogłoska: 3. ožujka (3 marca), u ožujku (w marcu).
Kwiecień
Pochodzenie słowa travanj jest równie łatwe do rozszyfrowania, co polski kwiecień. To najbardziej zielony miesiąc w Chorwacji, pełen kwitnących traw i kwiatów.
Inne nazwy dialektalne: jurjevščak, traven, mali traven.
Uwaga! W odmianie brak samogłoski „-a-“: 5. travnja (5 kwietnia), u travnju (w kwietniu).
Maj
W przypadku miesiąca maja Chorwaci nazwę svibanj wywodzą od kwitnącej w nim rośliny – svib (dereń świdwa, Cornus sanguinea). Jest ona charakterystyczna dla obszaru Chorwacji, choć w Polsce także występuje.
Możesz zetknąć się także z następującymi nazwami maja: filipovčak, rožnjak, sviben, maj.
Uwaga! Odmieniamy: 7. svibnja (7 maja), u svibnju (w maju).
Czerwiec
W miesiącu czerwcu w Chorwacji kwitną lipy (u nas – miesiąc później, w lipcu), stąd nazwa tego miesiąca: lipanj. Pamiętajmy, że zjawiska przyrodnicze (m.in. wegetacja roślin) występują w tym kraju o około miesiąc wcześniej niż w Polsce – a to z kolei ma swoje odzwierciedlenie w języku.
Inne określenia miesiąca czerwca to: ivanščak, klasen, rožencvet.
Tak więc poprawnie będzie: 22. lipnja (22 czerwca) , u lipnju (w czerwcu).
Lipiec
Chorwacki lipiec (srpanj) jest kolejnym wyrazem, który powoduje liczne nieporozumienia między Polakami a Chorwatami. Podobny do sierpnia, oznacza miesiąc poprzedni. Pochodzi od słowa srp, czyli sierp i ma związek ze żniwami, które rozpoczynają się w tym okresie i trwają najczęściej jeszcze w kolejnym miesiącu. Z tego też względu w niektórych regionach Chorwacji lipiec nazywa się mali srpanj, a sierpień – veliki srpanj.
Inne nazwy tego miesiąca: jakopovščak, srpen, mali srpen.
Uwaga! 14. srpnja (14 lipca), u srpnju (w lipcu).
Sierpień
Prace rolne w sierpniu są powodem nadania nazwy miesiąca po chorwacku: kolovoz – od rzeczownika kola (wóz) i czasownika voziti (wozić).
W tradycji ludowej i regionalnej funkcjonują określenia: velikomešnjak, kolovožnjak, osemnik.
Uwaga! W tym przypadku samogłoska wewnątrz wyrazu nie zanika. Odmieniamy: 15. kolovoza (15 sierpnia), u kolovozu (w sierpniu).
Wrzesień
Powszechnie uważa się, że chorwacki wrzesień (rujan) wywodzi się od przymiotnika „pożółkły”, „żółto-czerwony” – często określa się tak wino lub wschód słońca (rujno vino, rujna zora). Językoznawcy przychylają się jednak do innej wersji – czasownik rjati oznacza dźwięki godowe wydawane przez jelenie na rykowisku, a ten okres godowy ma miejsce właśnie w tym miesiącu.
Możesz spotkać również takie określenia września: malomešnjak, rujen, jesenščak.
Uwaga! Samogłoska „-a-” znów zanika w odmianie, a więc powiemy: 1. rujna (1 września), u rujnu (we wrześniu).
Październik
Kolejny miesiąc, którego chorwacka nazwa odnosi się do zjawisk przyrody następujących wcześniej niż w Polsce. Stąd też liczne omyłki. Październik po chorwacku to listopad i znaczy to samo, co i w języku polskim – jesienne opadanie liści z drzew.
Dziesiąty miesiąc w kalendarzu określa się w dialektach chorwackich także: miholjščak, kožaprst, desetnik.
Uwaga! Rdzeń wyrazu nie ulega zmianie. Mówimy: 10. listopada (10 października), u listopadu (w październiku).
Listopad
Chorwacki miesiąc – listopad (studeni) możemy przetłumaczyć jako „mroźny”, „lodowaty” . Identyczne słowo wykorzystuje się jako przymiotnik określony w takim właśnie znaczeniu. Oddaje on spadki temperatur w tym okresie, często do około zera, choć należy pamiętać, że chorwacki klimat jest łagodniejszy niż polski. Jedynie w kontynentalnej części kraju występują silnie rozgraniczone pory roku i zdarza się, że pada śnieg. Każdorazowo jednak stanowi on znaczną atrakcję i wywołuje paraliż komunikacyjny (zwłaszcza jeśli spadnie śnieg na wybrzeżu – np. w Splicie).
Inne nazwy listopada to: vsesvetčak (od święta Wszystkich Świętych), veternjak, zmiščak.
Uwaga!!! Studeni odmieniamy jak przymiotnik. Jako uczący się języka niejednokrotnie mamy z tym problem: 1. studenog (1 listopada), u studenom (w listopadzie). Po wsparcie językowe zajrzyj tutaj.
Grudzień
Trwają spory, skąd wzięła się chorwacka nazwa prosinac. Jedna teoria głosi, że w grudniu ma miejsce przesilenie zimowe, a więc może chodzić o czasownik prosinuti (rozbłysnąć, zaświecić) ‒ w odniesieniu do Słońca. Druga teoria opiera się na pochodzeniu od słowa prositi (błagać, żebrać) i zwyczajach związanych z okresem adwentu.
Regionalne określenia na grudzień: velikobožičnjak, gruden, dvanajstnik.
Uwaga! Ponownie pomijać będziemy „-a-” w deklinacji: 24. prosinca (24 grudnia), u prosincu (w grudniu).
⁎⁎⁎
Na zakończenie: świetna nowina dla tych, którym mieszają się nazwy chorwackich miesięcy i ich zapamiętywanie idzie opornie. Wcale nie trzeba ich na co dzień pamiętać 🙂 Chorwaci najczęściej sami nie pamiętają tych słowiańskich nazw i niejednokrotnie się do tego nawet przyznają. Dodatkowe zamieszanie powoduje fakt, że w niektórych gwarach chorwackich używa się wymiennie określeń serbskich. Dla ułatwienia więc Chorwaci po prostu numerują miesiące. W mowie potocznej najczęściej usłyszycie określenia: prvi mjesec, drugi mjesec [czyli pierwszy miesiąc, drugi miesiąc] – zamiast sječanj, veljača – bo tak prościej i nie trzeba się zastanawiać 🙂
Jak Ty sobie radzisz z nazwami miesięcy po chorwacku? Czy w tej kwestii język chorwacki wydaje Ci się być trudny? Podziel się swoimi sposobami na niemylenie nazw polskich i chorwackich miesięcy.
Źródła:
https://www.dormeo.rs/tekstovi/kako-su-meseci-dobili-svoja-imena
